PROLOGO
Dedicate al benedicte memoria de HELENA BAKONYI nate Schnapperelle
1899 - 1967, amatissime sposa del autor durante quaranta annos. Helena amava omnes et omnes amava la. Ella ha morite como una sancta, pronunciante clarmente: "Io mori, gratias pro tu amor". Assi, 'amor' era le ultime parola de Helena. Nonobstante su infirmitate corporal, Helena viveva e moriva felice: amar e esser amate era su felicitate. Helena inseniava al autor a amar le gente, amar omne amicos del lingua universal - tamben illes qui cerca le solution del problema in vias diverse del nostres. Helena animava su sposo a scriber le presente studio in le spirito de reconciliation de omne fortias constructive in favor del lingua universal natural moderne. Fundation Bakonyi, Pro Lingua Universal, Luzern 1978
Le autor e le lingua universal[]
Nostre essayo presente es le resultato e le conclusion de un considerabile parte del vita del autor, dedicate al problema del lingua universal. Le historia del studio es un portion del historia contemporan del lingua universal - et es inseparabilmente conjuncte con le personal experientia interlinguistic del autor.
Essente de natura amator de ideales e de linguas, ja como scolar de 13 annos, ille construeva un lingua secrete pro pueros.
Pois, in le etate de 15 annos (in 1907) le autor apprendeva ESPERANTO, un lingua artificial alora moderne, que era propagate con le pretention de unir le homines in fraternitate. Le autor cercava parlar Esperanto e traducer textos ex hungaro - su lingua materne; - e bentosto le autor era laudate per altere esperantistas pro su 'perfecte domination' de Esperanto in parola e scripto.
- Totevia le autor non deveniva satisfacte: il faceva le experientia, que Esperanto non es un medio sufficiente pro exprimer omne nuances pro interpretar valores cultural in modo equivalente e suggestive. Un melior parte del delicate pensata non reveni in Esperanto.
Dunque, in 1912, quando le autor veni a saper que 'esperanto reformate' era lanceate, ille studiava 'IDO'. In 1913 ille adhere et apprende IDO le plus perfectemente possibile. Le autor deveni 'autoritat' in IDO, redactor del complete vocabulario IDO-Hungare e de multe altere obras. Il deveni membro e finalmente secretario del 'Academia de IDO' - Le experientias que le autor faceva con IDO, in conversationes e multissime traductiones, es considerabilemente melior que illes in Esperanto, ma non ancor satisfacente, e pro simile causas. In consequentia, le autor cerca perfectionar IDO, approximar lo al expressivitate del linguas national, que le autor polyglotte cognosceva.
Ma le idistas rebellava contra le tendentia de un reforma radical, de maniera que, in 1931, le autor, - disillusionate - abandona Ido e retira se del activitate interlinguistic in favor de mundolingua artificial.
In 1921 le autor veniva a saper de un nove tentativa pro resolver le problema: OCCIDENTAL de Edgar von Wahl. Occidental contine quasi solmente elementos natural e un minimo de scematismo, de maniera que Occidental propone un strata medie inter naturalitate e regularitate.
- Le autor sentiva multe simpatia pro Occidental, ma non es ancora satisfacte. In le anno 1931 le autor era in USA e faceva cognoscentia de Alice Vanderbilt Morris, fundatrice e mecenatessa del IALA (International Auxiliar Lingua Association), un laboratorio de recercas e foro de discussion pro crear un lingua universal.
Sra Morris financiava IALA generosemente et ingagiava specialistas pro le labores necessari. Le autor era fortemente impressionate per le initiativa de Mrs. Morris, proque il era le prime vece que un equipa international de specialistas linguistic interprendeva trovar le solution del problema intricate del lingua universal pro nostre epoca. Fin alora amatores e entusiastes de bon voluntate, ma plus o minus incompetente, probava resolver le problema del lingua universal - problema que era evidentemente multo ultra le fortias e genialitate de un sol homine, o tamben de un gruppo de amatores sin linguistic erudition.
- Essente ingeniero e non linguista, le autor decideva attender le resultato del IALA. Intertanto le autor occupava se de studios in historia cultural, religiose, ideologic e linguistic. Vinti annos passa; finalmente, in 1951, venlt publicate le INTERLINGUA-ENGLISH DICTIONARIO de IALA, con 27.000 parolas.
Le obra es le resultato de vinti-cinque annos de labor scientific in equipa, e contine le tote tresor del parolas e del structuras grammatic commun inter le linguas cultural, in maniera que le selection del nomine 'INTERLINGUA' es appropriate. Le autor es specialmente impressionate per le character etimologic e historic del labor, e per le excellente standardisation del vocabulos e structuras grammatic commun inter le linguas cultural. Animate per iste impressiones, le autor continua su studios historic.
Le discoperta del antique linguas universal[]
Un die, studiante le historia del civilisation de SUMER, le autor discoperi, que jam ante quatro mille annos, le prime grande civilisation del terra, le Stato Universal de Sumer e Akkad, ha introducte le lingua franc akkadian como lingua auxiliar universal pro su tote imperio multilingue. Penetrante plus profundemente in le materia, le autor discoperi que le akkadiano ha ganiate curso ultra le frontieras del Stato Universal de Sumer e Akkad, in le tote mundo culte del epoca, in le Medie Oriente e in Egypto, durante que le resto del mundo alora era ancora sin civilisation.
Un pensata fulminava tra le mente del autor: Ecce le prime lingua auxiliar universal del mundo, e un ver lingua natural, non un linguage artificial. Entusiasmate per iste pensata, le autor seque le historia del akkadiano e trova, que mille annos plus tarde, quando le akkadiano habeva devenite troppo antiquate, un lingua franca simi le, le arameico, interprende le mesme rolo de lingua auxiliar universal in un dominio ancor plus extense: tote le Proxime e Medie Oriente.
Un passo ancora e le autor discoperi, como le greco universal (koinŠ), quasi mille annos plus tarde, ha suppleate le arameico in le rolo de lingua auxiliar universal in Sud-Est-Europa plus le Proxime e Medie Oriente; e in iste caso le 'Greco Universal' regna in spatio ancor plus vaste que illo del aramaico.
E le resto resulta automaticamente: quando Roma annexa Grecia e assimila le cultura hellenic, le latino hellenic (grecolatino) assume le rolo del lingua universal auxiliar pro le toto mundo civilisate. In tal modo, studiante le historia del civilisation, veniva illumination al autor: le experientia que nos comencia a facer ora con le lingua auxiliar universal, faceva nostre ancestres repetitemente durante le ultime quatro mille annos.
Illes arrivava quatro veces al creation de un lingua universal, que functionava perfectmente como lingua universal auxiliar. Dunque, pro haber hodie un lingua auxiliar universal nos debe imitar nostre ancestres: usar le linguistic elementos universal.
Ecce como le autor ha discoperite le ver historia del ver linguas universal. Durante su longe vita (nato 25.12.92, morto 2.l0.69) le autor cercava tener su mente aperte a nove ideas e nove actos. Plure veces ille ha cambiate su opinion concernente le lingua universal.
Le mente del autor non stava immobile, ma continuava explorar sempre plus profundemente le essentia del phenomeno 'lingua universal': le repetite multiple renascentia del lingua universal natural. Le autor non pretende, que con su nove discoperta le ultime parola in re lingua universal sia dicte.
Le recerca avantia incessantemente. Ex nove discopertas eveni nove luce e monstra se nove vias. Ergo, le autor desira que alteres continua le recerca, e ille spera apprender ab altere exploratores tamben ex lor critica. Disapprobation e critica constructve es importante factores del progresso scientific. Le ver scopo del critica es le correction de errores.
Dunque critica debe esser objective, ma non hostil; sia corrective e creative, constructive in le senso que elimina detalios debile o false, e presenta nove elementos de major valor scientific, afin que le grande linea profila se plus pur e melio marcate. Le autor ha, presentante su curricuum vitae, su passato personal interlinguistic, facte su possibile pro evitar affectos negative. Il sape, que emotiones es le pessime inimico del attitude scientific.
- Le autor desira dialogo, dialogo amical. Le lingua, le lingua universal tamben, nasce ex dialogo. Equalmente un bon libro debe esser dialogo. Un libro que non parla al lector e non evelia le desiro de responder, ha fallite su scopo. In iste essayo le autor desira parlar con su lector. Si le autor produce, e provoca responsa in le pensamento del lector, le lector es invitate a communicar su ideas al autor per un epistola personal.
In contacto personal il es plus facile superar prejudicios obsolete, eveniente ex cognoscentias o positiones inveterate. Le autor spera que iste su opera historic contribue ad un amical collaboration in le interesse del optime real e natural lingua universal, correspondente a nostre moderne cultura universal. Sia salutate omne homines de bon voluntate.
Le autor regratia su amicos, Dr. Alexandro Gode, New York U.S.A. e le tres amicos swisse, Andr‚ Schild, Henri Toriel e Hugo Fischer, pro le revision del dactilogramma. Lor critica e suggestiones constructive era un contribution preciose pro le obra presente.
Dott. Stefano Bakonyi
PREFACIO DEL EDITOR[]
Con su morte inattendite (2.10.69) Dott. Bakonyi ha abandonate su revolutionari opera historico-cultural in un stato satis prematur. Le numerose annotationes inter le lineas, al margine e pednotas, monstra que le autor mesme videva multiple revisiones necesse.
Post le morte e le liquidation del appartamento in Bordighera, per gentil attention del heredes, le scriptos ha venite al subsignate. Nos prende le occasion pro exprimer nostre cordial gratias a Sra. e Sr. Roger Ludi-Bakonyi, Boppelsen-Zurich.
Le plus interessante incontro 'historic' con Bakonyi era in primavera 1969, ubi tamben Dr. Gode habeva venite de New York a Escholzmatt pro un septimana in le casa Fischer. In fin anque Ric Berger era con nos. Pro Bakonyi e me le essential questiones al adresse de Gode eveniva le ultime frases del prefacio del grammatica Gode-Blair, (1. e 2. edition, ubi on pote leger in anglese: 'Il es in le natura de iste (Inter-)-lingua, que il pote esser practicate con un bon dose de elasticitate' ............... e plus tarde 'altere grammaticas o altere variantes del mesme lingua son non solo possibile sed altemente benvenite.'
- Hic non es le loco pro discuter largemente re questiones linguistic. Il me sembla ben, que Interlingua vivente va esser elastic.
Nostre ORTOGRAFIA[]
Le ortografia scientific classic, IALA, IED, es complicate e un choccante impedimento pro le populos de lingua italian o espaniol. In le presente studio Dr. Bakonyi demonstra, que omne historic lingua franc, pro devenir lingua universal, debeva devenir
1. plus ric (nove parolas e plus collaterales) 2. plus simple, i.e plus facile.
In le paragrafo 15 del grammatica GODE-BLAIR veni proposte un ortografia simplificate 'collateral'. Toto non es bon in iste paragrafo 15. Nos prepone como simplification solmente in tanto que ITALIANO e ESPANIOL va de accordo.
[Commentarios: P.ex. le angloamericanos, germanos e finlandeses prefere un orthographia plus latin, que era etiam preferite per Alexander Gode. Un solution recommendabile esserea, forsan, que le italianos e iberianos usarea le ortografia simplificate ('collateral') e le angloamericanos, germanos, finlandeses etc. le orthographia classic. -- Allan Kiviaho]
GRATIAS al collaboratores[]
Le morte de amico Bakonyi ha lassate un deber troppo pesante, pro esser portate per un sol, sin auxilio de amicos competente. Le incontro Gode-Bakonyi in Escholzmatt 1969 era un grande chance, in le senso que nos nunc sape e pote comprender quo pensava GODE parlante de "elastic".
- Assi il es justificate, que io regratia in prime linea "GODE ELASTIC" inter le numero crescente del amicos de 'Interlingua vivente'. Multo preciose era le collaboration con Prof. Negalha, romanista academic al universitate de Sao Paulo, Brasil.
Le editor senti le besonio exprimer un special cordial gratias a docente Dr.phil. Helmut E.Ruhrig, panromanista al universitate de Freiburg/Breisgau. Docente Ruhrig, que ha un incredibile competentia in omne linguas filias del latin, ha reviste, in parte plure veces, mi scriptos. Per su observationes pote formar se un specio de stilo 'panroman', que non chocca ne hic ne la.
Luzern, Ostern 1978, Hugo Fischer